Op 15 augustus staan we stil bij het einde van de Tweede Wereldoorlog voor het Koninkrijk der Nederlanden en herdenken we alle slachtoffers van de oorlog tegen Japan en de Japanse bezetting van Nederlands-Indië. Onder deze slachtoffers zijn ook mannen en vrouwen die geboren zijn in Meppel, burgers en militairen. Op deze pagina maken wij een monument en noemen wij de namen van deze slachtoffers uit Meppel.
GRIETJE ALEIDA BOS-SPRAAKMAN
* 23 november 1888 te Meppel
† 15 maart 1945 te Kamp Solo, Midden Java.
Samen met haar man, Cornelis Rinze Bos, is ze in december 1923 naar Nederlands-Indië, Buitenzorg vertrokken.
Grietje Aleida Bos - Spraakman is ten gevolge van de ontberingen in kamp Solo overleden.
Afbeelding: Linnen Lap met voorstellingen uit Kamp Solo. Bron: Website Het Geheugen.
Een linnen lap waarop met anilinepotlood voorstellingen uit het kamp Solo zijn aangebracht. Vanaf de linkerbovenhoek met de klok mee: - vrouwen met voedsel; - het bedrag F3,- met daarboven een vrouw met naaimachine (?); - een overzicht in vogelvluchtperspectief van een deel van het kamp Solo - vrouwen, waaronder nonnen, werkend in de tuin; - een lachend en een huilend vrouwengezicht boven allerlei keukenbenodigdheden en de tekst: "Menu van de dag"; - vrouwen en kinderen werkend in de tuin; - twee kinderen dragen een pan; een rij wachtende vrouwen voor de "W.C."; - een vrouw die zichzelf lachend in de spiegel bekijkt; - een gezicht op een deel van kamp Solo; - een begrafenisstoet met nonnen die een doodskist dragen naar een lijkwagen, een groep vrouwen kijkt toe; - op de achtergrond het hek en een deel van de omheining van het kamp; een schoonmakende vrouw met om haar heen allerlei huisraad. - een groep vrouwen en kinderen in de rij voor het uitdelen van voedsel; - een aantal vrouwen die hun post (?) lezen. - In het midden: een dik aangeklede staande vrouw met rechts boven haar een halve maan en sterren, rechts op de grond een kat; een kalender met een oude op zijn stok steunende Vadertje Tijd.
CORNELIS RINZE BOS
* 20 juli 1888 te Meppel
† 8 april 1944 te Tjimahi, West Java.
Cornelis Rinze Bos was van beroep Directeur Gemeente Werken. In december 1923 is hij vertrokken naar Nederlands-Indië samen met zijn vrouw Grietje Aleida Spraakman.
Cornelis Rinze Bos is ten gevolge van de ontberingen in kamp Tjimahi overleden.
In de oude kranten zien we de inzet van C.R. Bos als Directeur Gemeente Werken, bijgevoegd een artikeltje uit de krant.
Bronnen:
- https://www.oorlogsbronnen.nl/
- Delpher.
ANNE WILLEM CHRISTIAAN DUITGENIUS
* 3 april 1886 te Meppel
† 11 mei 1944 te Tjimahi.
Anne Willem Christiaan Duitgenius was van beroep industrieel. Hij vertrok op 22 juli 1911 naar Nederlands-Indië met het schip De Koningin der Nederlanden. Hij werd in Nederlands-Indië eigenaar van een Touwslagerij. Het vak van zijn vader, de bekende lijnbaan bij de Maatkade in Meppel.
Anne Willem Christiaan Duitgenius is omgekomen in een van de kampen van Tjimahi.
Geboorteadvertentie A. W. Ch. Duitgenius
JAN FRANKEN
* 18-05-1894 te Meppel
† 26-08-1944 in Palembang, Soengei Gerong.
Jan Franken was sergeant bij het KNIL.
Het kamp Soengei Gerong lag in de buurt van de Elektriciteitscentrale op de noordoever van de Moessi-rivier, ongeveer 2 km ten oosten van het centrum van de stad. Het kamp bestond uit barakken van bamboe en atap en was omringd door prikkeldraad; het bevond zich te midden van Japanse militaire objecten (vliegveld, kampementen, zoeklichten, luchtafweergeschut). De werkzaamheden bestonden uit het aanleggen/repareren van voorzieningen bij het vliegveld.
Jan Franken is overleden door de ontberingen in het kamp.
Hij ligt begraven op Nederlands Ereveld Pandu. Ereveld Pandu in Bandung is de rustplaats voor onder andere de militairen van het Koninklijk Nederlands-Indisch Leger (KNIL) en de Koninklijke Landmacht.
Anton Hendrik Fransen ligt begraven op het Nederlands Ereveld Pandu. Ereveld Pandu in Bandung is de rustplaats voor onder andere de militairen van het Koninklijk Nederlands-Indisch Leger (KNIL) en de Koninklijke Landmacht.
ANTON HENDRIK FRANSEN
* 02-06-1918 te Meppel
† 07-03-1942 te Tjiaterstelling, Lembang.
Anton Hendrik Fransen was Coro Sergeant (Corps Opleiding Reserve Officieren) bij het KNIL. Hij is gesneuveld bij de gevechten op de Tjiater Pas in de omgeving van Bandoeng.
AALDERT HAVERKAMP
* 26-12-1890 te Meppel
† 1-5-1944 te Bandoeng
Aaldert Haverkamp was sergeant ziekenverpleger bij het KNIL.
Over het overlijden van Aaldert Haverkamp is niets bekend, vermoedelijk is hij overleden in een van de kampen te Bandoeng ten gevolge van de ontberingen.
GERARD HILBERTUS HULSBERGEN
* 2-2-1920 te Meppel
† 23-2-1942 Nabij Bali a/b Vliegboot X-21
Gerard Hilbertus Hulsbergen was Vliegtuigmakers maat bij de Koninklijke Marine. Hij was aan boord van het grote vliegboot "Circe", de passagiers waren Nederlanders uit Singapore, onder andere de Consul Generaal N.J.M. Fein en echtgenote. De Vliegboot werd neergeschoten door de Japanners boven het Oostervaarwater nabij Soerabaja.
Pas in mei 1945 kregen de ouders (woonadres 1e Hoofdstraat 26 te Meppel) van Gerardus Hilbertus Hulsbergen te horen dat hun zoon het leven heeft gelaten voor zijn Vaderland en Gods Koninkrijk.
ALBERDINA JAKOBS
* 28-12-1880 te Meppel
† 20-8-1944 te Banjoebiroe, Kamp 11.
Alberdina Jakobs was een dochter van de Hendrik Jakobs van de sigarenfabriek in Meppel.
Ambarawa, Banjoebiroe Kamp 11 te Midden-Java, Ambarawa lag ongeveer 45 km ten zuiden van Semarang; de plaats Banjoebiroe lag ongeveer 5 km ten zuiden van Ambarawa. Het kamp was ondergebracht in een militair kampement, ten oosten van de plaats zelf.
Interieur eetzaal Banjoebiroe. Onderdeel van een groep tekeningen betreffende kamp 7, kamp 8 en Kamp 11 te Banjoe Biroe vanaf 27-12-1942 tot 1945. Vervaardiger J. Mobach.
Bron: website Oorlogsbronnen.
Alberdina is ten gevolge van de ontberingen in het kamp overleden en ligt begraven op Nederlands Ereveld Kalibanteng
Het Ereveld Kalibanteng in Semarang wordt vanwege het grote aantal daar begraven vrouwen en kinderen ook wel het ‘vrouwen-ereveld’ genoemd.
Geuchien Jentinus Kalverla was sergeant bij het KNIL. Op 8 maart 1942 is Kalverla krijgsgevangen gemaakt.
Op 29 maart 1944 is Geuchien Jentinus Kalverla omgekomen in Fukuoka-kamp 14 (Misubishi-werf, Nagasaki). Doodsoorzaak: Kroep longontsteking.
GEUCHIEN JENTINUS KALVERLA
* 7-6-1908 te Meppel
† 29-3-1944 te Fukuoka, Kamp 14 te Japan.
Het schip was onder leiding van kapitein J. Kreumer onderweg van Soerabaja naar Egypte toen het op de Javazee op 2 januari 1942 werd getorpedeerd door de Japanse onderzeeboot I 58. De volledige bemanning van de Langkoeas wist in twee sloepen van het zinkende schip af te komen. Maar de Japanse onderzeeboot ramde een van de sloepen en nam de andere sloep onder schot met mitrailleurvuur, met daarin Jan Kreumer. Door deze actie wisten uiteindelijk maar drie van de 94 opvarenden deze aanval te overleven.
Jan Kreumer rust in een zeemansgraf.
JAN KREUMER
* 30-3-1891 te Meppel
† 2-1-1942 in de Javazee, a/b ss Langkoeas
Jan Kreumer was gezagvoeder, bij de Koopvaardij, op het schip de Langkoeas, van de ROTTERDAMSCHE LLOYD n.v
De Langkoeas, Balinees voor de plant laos, was een Nederlands vrachtschip van de Nederlands-Indische Maatschappij voor Zeevaart. Het schip was het voormalige vrachtschip Stassfurt van de Duitse rederij Hapag-Lloyd dat op 10 mei 1940 te Tjilatjap door de Nederlandse strijdkrachten in beslag was genomen.
WILLEM REEDERS
* 12-8-1916 te Meppel
† 4-12-1943 te Chungkai
Willem Reeders was sergeant bij het KNIL, 10e Bataljon Infanterie. Hij is omgekomen door de ontberingen, en als doodsoorzaak staat dysenterie. Hij verbleef toen in het Chungkai Hospitaal Kamp
Willem Reeders ligt begraven op de Chungkai War Cemetery, Thailand.
Veel krijgsgevangenen werden door de Japanse overheersers als dwangarbeider te werk gesteld aan de beruchte Birma-Siam Spoorweg tussen het toenmalige Birma (Myanmar) en Thailand. Velen hebben dit niet overleefd. Tijdens de aanleg van deze spoorweg stierven ook bijna 3000 Nederlandse krijgsgevangenen. Zij werden na de oorlog herbegraven op de erevelden Chungkai en Kanchanaburi in Thailand en Thanbyuzayat in Birma.
Afbeelding Bron: https://2nd4thmgb.com.au/camp/chungkai-60k-thailand/
JAN WEREMELT SCHIPPER
* 18-5-1901 te Meppel
† 20-2-1942 te Balikpapan
Jan Wermelt Schipper was Brigadier Schrijver bij het KNIL. In de documenten staat over zijn overlijden, "vermoord door de jappen".
Nadat het Japanse Leger in januari en februari 1942 bij Balikpapan was geland en de stad vervolgens had bezet, werden kort daarna alle Nederlanders, ook de artsen en 8 patiënten van het Plaatselijke Ziekenhuis verzameld en gevangen genomen.
Vervolgens werden zij allen op 20 feb. 1942 vastgebonden en gedwongen in de richting van de kust te lopen, in de omgeving van het oude fort “Klandasan”.
Op het strand aangekomen, werden de Officieren van Gezondheid dr. Arps en Hoofdinspecteur van Politie H.W. Verplak van de anderen afgescheiden.
Nadat zij apart stonden opgesteld, werden zij aldaar onthoofd. Daarna begonnen de Japanse soldaten de overige gevangenen de zee in te drijven, totdat zij op borsthoogte in het water stonden. Toen dat was gebeurd, werden de gevangenen één voor één door de Japanse militairen doodgeschoten. De lijken liet men in de zee afdrijven.
De plaatselijke bevolking was door de Japanners gedwongen getuige te zijn van deze vreselijke gebeurtenis.
In totaal verloren die dag 78 Nederlanders het leven.
De redenen van dit moorddadige optreden zou zijn, dat de Commandant van de Japanse troepen zeer ontstemd was geworden over het feit dat de Nederlandse verdedigers alle belangrijke bruggen en olie-installaties tijdig hadden opgeblazen en in brand hadden gestoken.
Getuigen verslag van J. Th. van Amstel;
Omdat Van Amstel donker getint was en deed alsof hij een Indonesiër was lieten ze hem links liggen.
In de nacht vluchtte hij naar de dichtstbijzijnde kampong en kleedde zich als een Indonesiër. De volgende dag verzamelden de Japanners de dorpelingen, incluis Van Amstel, en brachten ze naar het strand, vlakbij het Klandasan fort.
"Ik zag de Europeanen al in gelid staan.
Op een afstand van 50 meter herkende ik dokter Arps, dokter Dikstaal de priester Creutzberg en enkele patiënten uit het Balikpapan hospitaal.
Terwijl wij gedwongen waren toe te kijken, onthoofden de Japanners eerst de twee ambtenaren van het Binnenlands Bestuur en vervolgens joegen ze de anderen de zee in.
Zij werden één voor één doodgeschoten, hun lichamen dreven in het zeewater. De oude priester Creutzberg probeerde met de Japanners te praten, in de hoop dat het doden op zou houden.
Toen dat niet gebeurde begon hij de slachtoffers te zegenen tot hij zelf werd doodgeschoten ".
WILLEM VOS
* 29-11-1885 te Meppel
† 27-9-1943 te Chungkai
Willem Vos was Brigadier bij het KNIL.
Hij is omgekomen door de ontberingen, en als doodsoorzaak staat acute darmontsteking. Hij verbleef toen in het Chungkai Hospitaal Kamp.
Veel krijgsgevangenen werden door de Japanse overheersers als dwangarbeider te werk gesteld aan de beruchte Birma-Siam Spoorweg tussen het toenmalige Birma (Myanmar) en Thailand. Velen hebben dit niet overleefd. Tijdens de aanleg van deze spoorweg stierven ook bijna 3000 Nederlandse krijgsgevangenen. Zij werden na de oorlog herbegraven op de erevelden Chungkai en Kanchanaburi in Thailand en Thanbyuzayat in Birma.
De Japanse Krijgsgevangenenkaart is beschikbaar, zie foto.